"Bireyin zekasının göstergeleri nelerdir?" sorusuna en sık verilen cevaplar; problemi tanıma, çözme, mantık kullanma ve üretebilme becerisidir. Öğrenme; deneme yanılma yöntemiyle, zeka ile oluşur fakat karar mekanizması akıldır. Zeka ve tecrübe bir araya geldiğinde akletme oluşur. 1983 yılında Howard Gardner adında bir psikolog, insan zekasının birden fazla öğrenme şeklinin olduğunu iddia ederek çoklu zeka kuramını ortaya attı ve bu, psikolojide kabul gördü. Bu demek oluyor ki insan beyni tek bir öğrenme modelinden ziyade birden fazla öğrenme modelinden oluşuyor ve bunlar insanın yaratılışına göre çeşitlilik arz ediyor. Üstte bahsedilen kurama göre insan yedi tip zeka türünden ağırlıklı olanını kullanır. Bireyin fıtratında var olan becerileri, ilgi alanları onun zeka/öğrenme türünü ortaya koyar. Zeka türünü bilen kişi yaptığının, yapabileceklerinin farkındadır ve kendini bu noktada geliştirir. Kendi zeka türüne ait meslek gruplarını seçtiğinde çok daha başarılı olabilir. Bu konunun gündem edilmesinin en önemli sebebi çocukların ilgi alanları ve becerileriyle açığa çıkan zeka türlerine, ebeveynlerin yahut eğitimcilerin farkındalığının oluşması ve çocukların doğru biçimde yönlendirilmesidir. Aynı zamanda ebeveynlerin, çocuktan beklentilerini buna göre oluşturmasıdır. 1. SÖZEL-DİLBİLİMSEL ZEKA Sözcükler zekası da denir. Dili etkili biçimde kullanabilme yeteneğidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile öğrenmesi, bu zekanın en belirgin özelliklerindendir. Bu zekaya sahip çocukların özellikleri: 1. Normal öğrencilerden daha iyi yazar. Kalemi, ifade biçimi kuvvetlidir. 2. Uzun hikayeler anlatır. Kurgu yeteneği kuvvetlidir. 3. İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptir. 4. Yaşına uygun kelimeleri doğru bir şekilde telaffuz eder. 5. Yaşına göre iyi bir kelime hazinesine sahiptir. 6. Başkaları ile yüksek düzeyde sözel iletişime girer. 7. Kitap okumayı sever. 8. Öğrendiği yeni kelimeleri iyi kullanır. 9. Öğrenme biçimleri doğrudan konuşaraktır. Ebeveynlerin iletişimi bu tür zekaya sahip çocuklar için hayati önem taşır. 10. Şair, yazar ve politikacılar ağırlıklı olarak bu tür zekaya sahiptirler. 2. GÖRSEL-UZAMSAL ZEKA Bu zekanın dili; renkler, şekiller, desenler, dokular, imajlar, resimler ve diğer görsel sembollerdir. Bu zekaya sahip çocukların bazı özellikleri: 1. Renklere karşı çok duyarlıdır. 2. Haritaları, çizelgeleri veya tabloları sadece düz metinden oluşan yazılı materyallere kıyasla daha kolay okur ve anlar. 3. Sanat içerikli etkinlikleri çok sever. 4. Diğerlerine oranla daha çok hayal kurar. 5. Yaşına göre çok iyi resimler çizer. 6. Varlıkların görsel imgelerini çok net hatırlar. 7. Okuma materyallerine sık sık karalamalar yapar. 8. Ressamlar, mimarlar bu zeka türüne sahiptir. 3. ANALİTİK - MATEMATİKSEL ZEKA Bireyin bir matematikçi, istatistikçi gibi sayıları etkili bir şekilde kullanabilmesi ya da bir bilim adamı veya mantık uzmanı gibi sebep sonuç ilişkisi kurarak olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili bir şekilde mantık yürütebilme kapasitesidir. Bu zekası güçlü olan çocukların özellikleri: 1. Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok soru sorarlar. 2. Sayılarla çalışmayı ve hesaplamayı severler. 3. Mantıksal bulmacaları çözmeyi sever. 4. Satranç, dama gibi stratejik oyunları oynamayı sever. 5. Sorunlarını çabuk çözer. 6. Matematiksel hesaplama oyunlarını çok sever. 7. Yaşıtlarına göre soyut düşünebilme ve sebep sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri gelişmiştir. 8. Çok soru sorarlar. Matematikçiler, bilim adamları bu zeka türüne sahiptir. 4. İŞİTSEL ZEKA Ahenk yönü güçlü ve kulağı seslere karşı duyarlıdır. Bu zekaya sahip çocuk: 1.Öğrenme yöntemi doğrudan dinlemektir ve iyi bir dinleyicidir. 2. Güzel bir sese sahiptir. 3. Konuşurken elleri ve ayakları ile ritim tutar. 4. Çevresindeki seslere karşı aşırı duyarlıdır. 5. Ezgi, neşid gibi şeyleri çabuk ezberler ve iyi seslendirir. 6. Ders çalışırken veya bir şey öğrenirken bir şeyler dinleyerek çalışmaktan çok hoşlanır. 7.Öğrenecekleri şeyler şiirsel bir şekle getirildiğinde daha çabuk öğrenirler. 5. BEDENSEL ZEKA Bu zeka vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı, vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar. Bu zekası gelişmiş çocuk: 1. Bir veya birden fazla sportif faaliyette başarılıdır. 2. Bir yerde uzun süre kaldığında hareket etmeye başlar. 3. Başkalarını kolaylıkla taklit eder. 4. Gördüğü her nesneyi dokunarak inceleme ve analiz etme eğilimindedir. 5. Koşmayı, hoplamayı vb. fizik hareketlerini sever. 6. El becerisi gerektiren etkinliklerde başarılıdır. 7. Bir şeyi en iyi; yaparak, yaşayarak öğrenir. 8.El becerileri gelişmiş olduğu için tamir etme, spor yapma ilgi alanlarıdır. 9.Sporcular, oyuncular bu zeka türüne sahiptir. 6. SOSYAL ZEKA İnsanın çevresindeki insanların duygularını, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme ve karşılama kapasitesidir. Bu zekası gelişmiş olan bireyler, moral, mizaç, güdüler ve eğilimleri fark eder ve ayrıştırabilirler. Bu zekası gelişmiş çocuk: 1. Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyalleşmeyi çok severler. 2. Grup içinde lider görünümündedirler. 3. Problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım ederler. İlişkilerde toparlayıcıdır. 4. En az iki ya da üç yakın arkadaşı vardır ve onlarla iletişimini sıkı şekilde sürdürür. 5. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister. 6. Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir. 7. Başkalarına öğreterek öğrenmeyi sever. 8.Çalışma grupları gibi etkileşimli ortamlarda öğrenmeleri etkindir. 9.Politikacılar, dini liderler, öğretmenler, psikologlar sosyal zekaya sahiptir. Ne yazık ki günümüzde ebeveynlerin bir çoğu çocuğunu kendisinin bir uzantısı olarak görüp her çocuğun Allah Teâlâ’nın farklı özellik ve becerilerle yarattığı bir alem olduğunu unutarak ileriye dönük istek ve arzularını çocuğuna dayatıyor. Hal böyleyken ezber kabiliyeti olmayan çocuklar aileleri tarafından hafızlığa , şeri ilimlere ilgi ve yeteneği olmayan çocuklar tafsilatlı bir biçimde şeri ilimler tahsiline itiliyor. Nihayetinde çoğu zaman ya sonuca ulaşılmıyor yada fıkh ve fehimden uzak bir bilgi elde ediliyor. Oysa toplumumuzda bir davetçiye olan ihtiyaç kadar Kuran’ı güzel bir ahenkle okuyup ondan etkilenen, onu hayatının merkezine alarak Kur’ani bir ahlaka sahip olan esnaf ve tüccarlara da ihtiyaç vardır. Bu, toplumumuzu birazcık tanıyan kişilerce yadsınamaz bir gerçektir. İlme yeteneği olmayan çocukların eğitim kurumlarınca en azından bu seviyede olacak kadar çocuklarla ilgilenmeleri toplumun ıslahına katkı sağlayacak, nitelikli insan sayısını arttıracaktır. Hemen belirtelim ki her bireyde birden fazla zeka türü bulunmasıyla birlikte ağırlıklı olan bir tanesidir bu önemli detayın göz önünde bulundurulması önemlidir. Zeka türlerinin en yaygın olanlarını derlediğimiz bu yazıyla hem kendi öğrenme biçimimizi ve yeteneklerimizi keşfedip bilinçli, sorumlu bir ebeveyn olarak oluşturmamız gereken ilmi programımızı buna göre gözden geçirelim hem de evlatlarımızın zeka türlerini öğrenip onlara doğru bir rehberlik oluşturalım. Kendi hayallerimizi, saplantılarımızı çocuğumuza dayatarak rahmeti ortadan kaldırmak yerine çocuğumuzun ilgi alanlarını, becerilerini görerek, saygı duyarak Allah Teâlâ’nın ona biçtiği paya rıza gösterelim.
